Bałtyk emituje więcej CO2 do atmosfery niż absorbuje

Wbrew obiegowym opiniom, Bałtyk każdego roku emituje około 75 mln ton CO2 do atmosfery, a pochłania tylko 60 mln ton. Jeśli podobnie zachowują się inne morza przybrzeżne, będzie trzeba zmodyfikować warunki brzegowe modeli klimatycznych.

Według dotychczasowej wiedzy właśnie w takich morzach jak Bałtyk absorbcja CO2 powinna być szczególnie intensywna. Prof. Pempkowiak, wraz z dr Karolem Kulińskim, postanowił zweryfikować tę obiegową opinię i zbadać, jak dużo dwutlenku węgla Bałtyk w rzeczywistości pochłania z atmosfery.

„Doszliśmy do wniosku, że opłaca się ustalić, jaką rolę pełni Morze Bałtyckie w procesie absorbcji CO2. Jesteśmy przekonani, że takie oszacowanie jest istotne dla prognozowania przyszłych zmian klimatycznych” – wyjaśnił prof. Pempkowiak.

Naukowcy określili np. ile substancji chemicznych zawierających węgiel Bałtyk wymienia z Morzem Północnym oraz jak duży jest strumień związków węgla z rzek do Bałtyku. Wzięli pod uwagę jeszcze 10 innych komponentów obiegu węgla w Morzu Bałtyckim. Okazało się, że Bałtyk w rocznym rozrachunku emituje do atmosfery więcej CO2, niż absorbuje.

„Okazało się, że Bałtyk absorbuje ok. 60 mln ton CO2, głównie w rejonach pełnomorskich. Emituje zaś blisko 75 mln ton w ujściach rzek i w rejonach pełnomorskich” - tłumaczy rozmówca PAP. W rezultacie każdego roku do atmosfery Morze Bałtyckie emituje 15 mln ton CO2.

Dlaczego Bałtyk sam emituje dwutlenek węgla? Prof. Pempkowiak wyjaśnia, że z wodami rzek do Bałtyku dostaje się mnóstwo związków organicznych, które są wymywane z gleby lub trafiają do wody ze ściekami. W wodzie morskiej ulegają one mineralizacji, czego efektem jest wytrącanie się CO2. To właśnie ten nadmiar jest emitowany do atmosfery.

Najwięcej dwutlenku węgla Bałtyk emituje jesienią i zimą. Sytuacja odwraca się między kwietniem a październikiem, kiedy żyjące w nim mikroskopijne roślinki, określane jako fitoplankton, intensywnie poszukują dwutlenku węgla, aby móc się dynamicznie rozwijać.

„Do mórz szelfowych trafiają substancje odżywcze: azotany, fosforany. One umożliwiają wzrost fitoplanktonu czyli tzw. produkcji pierwotnej. Chcąc zwiększyć swoją masę, te maleńkie rośliny pochłaniają dwutlenek węgla. Kiedy zabraknie go już w wodzie morskiej, to jest absorbowany z atmosfery” – powiedział prof. Pempkowiak.

Nie wszystkie morza absorbują i emitują porównywalne ilości CO2. Do Morza Śródziemnego wpływają zaledwie dwie duże rzeki i niewiele zanieczyszczeń. Dlatego akurat ono absorbuje więcej CO2, niż emituje.

Zdaniem prof. Pempkowiaka również inne morza, o których sądzi się, że absorbują dużo CO2, powinno się ponownie zbadać pod tym względem. "Sporo pomiarów wykonano na Morzu Żółtym, Morzu Chińskim, Morzu Czarnym i Północnym. Jednak miejsca, w ujściach rzek, w których zachodzą procesy związane z emisją i pochłanianiem CO2, są bardzo rzadko badane przez naukowców" - mówi uczony.

Dyrektor Instytutu Oceanologii PAN przypomina, że dwutlenek węgla w ostatnich latach przyciąga szczególną uwagę, dlatego że jest jednym z gazów cieplarnianych. "Ocieplenie klimatu mniej więcej w 70 proc. wynika ze zwiększenia stężenia dwutlenku węgla w atmosferze" - wyjaśnia.

Jeżeli okaże się, że morza absorbują znacznie mniej dwutlenku węgla, niż sądzono, to będzie trzeba również zmniejszyć szacunki dotyczące ładunku CO2 absorbowanego przez oceany. "To spowoduje, że przewidywania dotyczące stężenia CO2 w atmosferze za 10 czy 20 lat mogą ulec przewartościowaniu" - zauważa prof. Pempkowiak.

Ma to ogromne znaczenie bo - jak tłumaczy profesor - stężenie CO2 w atmosferze jest bardzo istotnym czynnikiem, branym pod uwagę podczas przygotowywania modeli klimatycznych. Te z kolei pozwalają prognozować, jakie będą temperatury w różnych miejscach globu w nadchodzących latach. Zdaniem uczonego, takie przewartościowanie poglądów w świecie naukowym jest nieuchronne, ale zanim nastąpi, musi upłynąć jeszcze kilka lat.

Badania prowadzono w ramach projektu BALTEX sponsorowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, oraz w ramach programu „Baltic-C”, w którym uczestniczyły różne państwa Unii Europejskiej m.in. Szwecja, Finlandia i Niemcy. Badania trwały około siedmiu lat i zakończyły się w 2011 roku.